Diagram relacji Przekierowano ze strony: Wykres współzależności ang. interrelationship diagram

Diagram relacji ma najczęściej zastosowanie:

• w przypadku dużej złożoności problemu (umożliwia łatwe ustalenie zależności pomiędzy różnymi czynnikami),
• gdy duże znaczenie ma ustalenie prawidłowej kolejności działań,
• gdy istnieje konieczność ustalenia, czy dany problem jest skutkiem, czy przyczyną.

Celem diagramu relacji jest daleko idące uporządkowanie informacji, a więc wskazanie przyczyn występowania problemu, jak również określenie ich wzajemnych powiązań. Jest bardzo zbliżony do diagramu Ishikawy, jednak definiuje on nie tylko powiązania "przyczyna - skutek", ale również określa powiązania na linii "przyczyna - przyczyna".^[2]

Tworzenie diagramu relacji umożliwia wyjaśnienie powiązań przyczynowych w przypadku złożonych problemów, jak również określenie kolejności następujących po sobie czynników. Pozwala on zespołowi przeprowadzającemu analizę na rozpoznanie priorytetowych problemów. Elementy diagramu, do których lub od których jest skierowana największa liczba powiązań (strzałek) stanowią punkty wyjścia do dalszych analiz.^[3].

Etapy tworzenia diagramu:

1. Określenie w sposób ogólny problemu, który ma być badany.
2. Wybór członków zespołu (osoby bezpośrednio związane z danym zagadnieniem lub obszarem, najlepiej 4-6 osób).
3. Zapisywanie na kartkach możliwie najwięcej indywidualnych pomysłów, opinii lub uwag związanych z analizowanym problemem (można wykorzystać kwestie określone już wcześniej za pomocą burzy mózgów, czy diagramu pokrewieństwa, chyba że zespół zdecyduje się na ich opracowanie od nowa).
4. Poszukiwanie powiązań między czynnikami oraz połączenie liniami powiązanych ze sobą czynników wyznaczając kolejność zdarzeń (za pomocą strzałek należy połączyć przyczyny ze skutkiem, jaki wywołują oraz powiązania między przyczynami; strzałki wskazują kolejność działań oraz powiązań między przyczyną/czynnikiem, a skutkiem).
5. Dokonanie kwantyfikacji powiązań (każdemu powiązaniu należy przydzielić określoną liczbę punktów biorąc pod uwagę siłę ich oddziaływania: 9 pkt - powiązanie znaczące, 3 pkt - powiązanie średnie, 1 pkt - powiązanie słabe.^[4]
6. Umieszczenie uzyskanych wyników w tabeli.
7. Posegregowanie analizowanych czynników biorąc pod uwagę liczbę uzyskanych punktów (duża liczba punktów uzyskanych przez dany czynnik pozwala stwierdzić, że jest to czynnik, którym należy się zająć w pierwszej kolejności, chcąc usunąć niezgodności).

Tab. 1. Określenie wagi czynników w diagramie zależności^[5]

Czynnik	A	B	C	D	Suma
A	x
B		x
C			x
D				x

W praktyce wyróżnia się trzy rodzaje diagramu relacji:

• prosty (Rys. 1.)
• ukierunkowany (Rys. 2.)
• scentralizowany (Rys. 3.)

Rys. 1. Diagram relacji prosty^[6]



Rys. 2. Diagram relacji ukierunkowany^[7]



Rys. 3. Diagram relacji scentralizowany^[8]

PRZYKŁAD: Wykorzystanie diagramu relacji do rozwiązania problemu "jak uzyskać zmniejszenie liczby reklamacji od klientów".



Rys. 4. Diagram zależności dla problemu: duża liczba reklamacji dla klientów^[9]

Tab. 2. Wagi czynników wpływających na liczbę reklamacji^[10]

Czynnik	Błędy w wystawionych dokumentach	Wady wyrobu	Nieterminowe dostawy	Dostawy niezgodne z zamówieniem	Opóźnienia w realizacji zamówienia	Niezrozumiała instrukcja obsługi
Błędy w wystawionych dokumentach	x	.	1	3	1	.
Wady wyrobu	.	x	1	3	9	.
Nieterminowe dostawy	.	.	x	.	9	.
Dostawy niezgodne z zamówieniem	.	.	3	x	.	.
Opóźnienia w realizacji zamówienia	.	.	9	.	x	.
Niezrozumiała instrukcja obsługi	.	3	.	.	.	x