Dołącz do Governautów, zarejestruj się
Załóż konto
Reklama

Drogi użytkowniku!
Wygląda na to, że używasz rozszerzenia blokującego reklamy.
W Governice nie stosujemy nachalnych reklam. Możesz bezpiecznie odblokować je na naszej stronie ;-)
W tym miejscu publikowane są informacje dotyczące zarządzania jakością, takie jak Total Quality Management, normy jakości ISO 9000, Kaizen, Six Sigma. Znajdują się tutaj również wiadomości o zarządzaniu wydajnością, dojrzałością czy jakością w IT. Dzięki artykułom zamieszczonym w tym dziale dowiedzieć można się także o kontroli jakości, metodach zarządzania jakością i statystycznym sterowaniu procesami.
Statystyczne sterowanie procesem ang. Statistical Process Control, SPC
Statystyczne sterowanie procesem (statystyczna kontrola procesu, SKP) - statystyczna Metoda zarządzania jakością, wykorzystująca tak zwane karty kontrolne Shewharta oraz kontrolowanie procesu za pomocą narzędzi statystycznych. Głównym celem SPC jest badanie procesu pod względem efektywności i prawidłowości przebiegu oraz jego położenia względem przyjętych granic. SPC znajduje zastosowanie nie tylko przy nadzorowaniu procesów, ale także przy kontroli dostaw i nadzorowaniu urządzeń pomiarowo kontrolnych.
Pochodzenie
SPC było stosowane w USA podczas II wojny światowej do poprawy procesów produkcyjnych dla wojska. Po wojnie przemysł amerykański nie musiał się przejmować jakością produkowanych wyrobów, gdyż zniszczona działaniami wojennymi Europa kupowała wszystko co było w USA produkowane. To spowodowało znaczący spadek zainteresowania technikami statystycznymi na wiele lat. Jednocześnie Deming popularyzował SPC w Japonii w latach 50-tych XX wieku i tam nauka ta trafiła na podatny grunt, co położyło podwaliny pod potęgę japońskiego przemysłu w II połowie XX wieku.
SPC zostało "ponownie odkryte" w USA z końcem XX wieku i w ostatnich latach jest popularyzowane jako jedno z narzędzi Six Sigma. Jednocześnie rozwój oprogramowania do analizy statystycznej, arkuszy kalkulacyjnych i systemów zbierania danych znacznie ułatwia stosowanie SPC.
Zastosowanie
Sterowanie jakością jest realizowane podczas całego procesu produkcji i można je podzielić na dwa rodzaje: sterowanie off-line i on-line.
- Sterowanie off-line. Dotyczy sfery prewencji i jest stosowane bez bieżącego monitorowania procesu. Działania mają na celu zminimalizowanie szansy pojawienia się produktu o niskiej jakości.
- Sterowanie online. Dotyczy sfery sterowania operacyjnego procesem (w czasie rzeczywistym). Stosuje się je po wyczerpaniu dostępnych działań i narzędzi w sterowaniu offline. Jego głównym zadaniem jest wykrywanie i eliminacja przyczyn zakłóceń, których nie udało się zneutralizować wcześniej.
Sterowanie jakością może mieć różny zasięg:
- Małe obwody sterowania jakością (MOSJ) obejmują głównie obszar produkcji. Obejmują konkretne stanowisko pracy (bądź grupę połączonych stanowisk). Uwzględniają operacje technologiczne wykonywane na tych stanowiskach.
- Lokalne obwody sterowania jakością (LOSJ) obejmują kilka połączonych ze sobą etapów cyklu życia produktu.
- Rozległe obwody sterownia jakością (ROSJ) obejmują cały cykl życia produktu.
Statystyczne sterowanie procesem (SPC) często jest utożsamiane ze sterowaniem jakością. W rzeczywistości jest to sterowanie jakością z wykorzystaniem narzędzi statystycznych.
Opis
Dzięki SPC wiemy, kiedy należy podejmować działania korygujące dany problem a kiedy podejmować działania doskonalące.
W zależności od potrzeb i sytuacji możemy zastosować różne rozwiązania oparte o techniki SPC. Najczęściej stosowane:
- Histogram
- Karty kontrolne
- Zdolność procesu - Cp, Cpk
- Zdolność maszyn - Cm, Cmk
Przyczyny zmienności w procesach
Przyczyny normalne (ang. Common Cause) - czynniki wpływające na zmienność procesu, które są "wbudowane w proces" i mimo ich obecności proces jest przewidywalny (statystycznie sterowany). Zmniejszenie ilości przyczyny normalnych wymaga działań osób w wyższego szczebla zarządzania. Poniższy rysunek przedstawia części karty kontrolnej X-R gdzie proces jest stabilny, a zmienność w tym procesie jest wynikiem istnienia przyczyn normalnych (wykres nie przekracza limitów kontrolnych UCL i LCL oraz nie widać większych trendów).
Przyczyny specjalne (ang. Special Cause) - czynniki, które zaburzają "naturalną zmienność procesu" i powodują jego rozregulowanie. Przyczyny te są widoczne na kartach kontrolnych jako trendy lub przekroczenia limitów kontrolnych. Poniższy rysunek przedstawia proces niestabilny (przekroczenie górnego limitu kontrolnego UCL). To oznacza pojawienie się przyczyny specjalnej w procesie i to wymaga reakcji osoby odpowiadającej za dany proces. Po usunięciu przyczyny specjalnej proces wraca do stanu normalnego.

Histogram
Zanim zastosujemy karty kontrolne do sterowania procesem i określimy limity kontrolne (UCL i LCL), musimy najpierw się upewnić czy badany proces jest statystycznie stabilny. Jeżeli proces jest nie stabilny to należy usunąć przyczyny specjalne i dopiero wtedy przystąpić do opracowania karty kontrolnej. Histogram służy do oceny czy badany proces jest stabilny. Kształt histogramu przypominający dzwon (krzywa Gausa) jest potwierdzeniem, że proces jest stabilny. Poniższy przykład przedstawia histogram procesu niestabilnego (czerwony) oraz stabilnego (zielony).

Karty kontrolne Shewharta
W zależności od charakterystyki monitorowanego procesu, rodzaju mierzonego parametru i sposobu pobierania próbek możemy zastosować odpowiednią kartę kontrolną. Rodzaje kart kontrolnych:Dla wielkości mierzalnych:
- X-R - karta wartości średniej (X) i rozstępu (R)
- X-s - karta wartości średniej (X) i odchylenia standardowego (s)
- Me-R - karta mediany (Me) i rozstępu (R)
- I-MR - karta indywidualnych obserwacji (I) i ruchomego rozstępu (MR)
Dla wielkości atrybutowych:
- p - karta frakcji jednostek niezgodnych
- np - karta liczby jednostek niezgodnych
- c - karta liczby niezgodności
- u - karta liczby niezgodności na jednostkę

Zdolność procesu Cp, Cpk
Zdolność procesu (ang. Process Capability) możemy rozumieć jako indeks (wskaźnik) opisujący stopień w jakim dany parametr procesu spełnia wymagania zawarte w specyfikacji.USL - Górny limit specyfikacji (ang. Upper Specification Limit)
LSL - Dolny limit specyfikacji (ang. Lower Specification Limit)
Poniższy przykład przedstawia przykładowe obliczenie Cp i Cpk dla wyrobu gdzie jego wymiar nominalny wynosi 100mm +/- 1mm. Czyli USL=101mm, a LSL=99mm.

Zdolność maszyn Cm, Cmk
Maszyna na której produkuje się dany wyrób nie jest idealnym narzędziem lecz jest źródłem pewnej zmienności (drgania, luzy, niedokładności jej wykonania, niedokładności systemów pomiarowych wbudowanych w maszynę itp.) i tą zmienność można oszacować za pomocą wskaźników Cm i Cmk.Zdolność maszyn (ang. Machine Capability) możemy rozumieć jako indeks (wskaźnik) opisujący stopień w jakim maszyna jest w stanie zapewnić zdolność do produkowania wyrobów zgodnych ze specyfikacją.
Zasady obliczenia Cm , Cmk są bardzo podobne do Cp, Cpk (stosuje się takie same wzory matematyczne), jednakże sposób przygotowania i pobierania próbek z procesu jest inny niż podczas obliczenia wskaźników Cp, Cpk.
Poniższy przykład przedstawia zależność pomiędzy Cpk, a Cmk danego parametru. To znaczy, że maszyna produkująca dany wyrób musi być bardziej powtarzalna niż sam proces (dlatego Cmk powinno być "lepsze" niż Cpk).

Miejsce w dziedzinie zarządzania
ISO 9001 zaleca stosowanie technik statystycznych do monitorowania i oceny funkcjonowania procesów. Szczegóły zawiera Raport Techniczny PKN-ISO/TR 10017.
Warto też wiedzieć, że SPC jest jednym z podstawowych narzędzi jakości w systemach zarządzania opartych o ISO/TS 16949 czy AS 9100 i jest także ważnym elementem Six Sigma.
Zobacz też
Najczęściej stosowane metody w statystycznym sterowaniu jakością należą do siedmiu podstawowych narzędzi sterowania jakością:Linki zewnętrzne
- Statystyczna kontrola procesu, Wikipedia pl
- Statistical Process Control, Wikipedia en
- Jędrzej Jarecki: Sterowanie jakością, Encyklopedia zarządzania
- Strefa ISO: Statystyczne sterowanie procesem
ostatnia modyfikacja 20 sierpnia 2016 r.