Rachunkowość Przekierowano ze strony: Accountancy ang. accountancy

Podstawowym celem rachunkowości jest dostarczenie prawdziwego i rzetelnego obrazu sytuacji majątkowej i finansowej podmiotu gospodarczego. Przedmiotem rachunkowości jest każde zdarzenie gospodarcze wyrażone w mierniku pieniężnym i wpływające na zmianę sytuacji podmiotu gospodarczego, jego zasoby i wyniki.

Podstawowym narzędziem rachunkowości jest Bilans, w którym przedstawia się zmiany, zarówno po stronie aktywów (m.in. środki trwałe, należności długoterminowe, Zapasy) i pasywów (m.in. kapitał własny, zobowiązania), jak również osiągnięty Wynik finansowy. Informacje te są odzwierciedlane w mierniku liczbowym (pieniężnym), co umożliwia porównywanie osiąganych wyników w różnych organizacjach.

W systemie rachunkowości wyodrębnia się:

• Księgowość,
• Rachunek kosztów,
• sprawozdawczość finansową.

W organizacji rozróżniamy trzy główne rodzaje rachunkowości:

1. Rachunkowość finansowa - odzwierciedla w formie pieniężnej zjawiska i procesy gospodarcze, zachodzące w danej jednostce. Dzięki zapisom księgowym, można przedstawić sytuację majątkowo–finansową i Wynik finansowy firmy. W tej odmianie rachunkowości mamy do czynienia z określeniem majątku (aktywa) oraz sposobu jego finansowania (pasywa).
   
   Więcej o tej odmianie rachunkowości w artykule Rachunkowość finansowa.
2. Rachunkowość zarządcza - ściśle powiązana z informacyjną funkcją rachunkowości. Służy wprost potrzebom wewnętrznym zarządzania przedsiębiorstwem, dostarczając danych niezbędnych do podejmowania decyzji bieżących i rozwojowych oraz informacji, które pozwalają na podejmowanie decyzji strategicznych, taktycznych, operacyjnych, planistycznych i kontrolnych poprzez wyspecjalizowane techniki i procedury, jak np.: Budżetowanie, wzorce, odpowiednio dobrane modele rachunku kosztów i przychodów, analizę zachowania się kosztów oraz informowanie o dokonaniach.
   
   Więcej o tej odmianie rachunkowości w artykule Rachunkowość zarządcza.
3. Rachunkowość podatkowa - zajmuje się kalkulowaniem i ewidencjonowaniem podatków a także operacjami gospodarczymi potrzebnymi do ustalenia dochodów i obciążeń podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
   
   Więcej o tej odmianie rachunkowości w artykule Rachunkowość podatkowa.

Rachunkowość ma do spełnienia wiele ważnych funkcji, a do podstawowych możemy zaliczyć funkcje informacyjną, kontrolną i analityczną. Ze względu na kryterium odbiorcy informacji tworzonych przez rachunkowość wyróżnia się funkcję wewnętrzną oraz zewnętrzną. Funkcja wewnętrzna rachunkowości polega na dostarczaniu informacji dla potrzeb zarządczych. Informacje w formie sprawozdań i raportów są kierowane do zarządzających. Natomiast funkcja zewnętrzna polega na dostarczaniu informacji zewnętrznym użytkownikom takim jak: banki, inwestorzy, urząd skarbowy. W literaturze podaje się również inne funkcje rachunkowości jak chociażby funkcja rozliczeniowa, dowodowa, statystyczna czy stymulacyjna.

Wszystkie funkcje rachunkowości są pełnione równocześnie i są ze sobą bardzo mocno powiązane. Właściwe sprawowanie wszystkich funkcji pozwala na efektywne wykorzystywanie zasobów i właściwe wykonywanie zadań przez podmioty gospodarcze.

Funkcja informacyjna

Rachunkowość uczestniczy w procesie zarządzania jednostką. Jest ona również istotnym źródłem informacji dla banków, urzędów skarbowych, inwestorów.

Informacyjna funkcja rachunkowości polega na dostarczaniu informacji do podejmowania decyzji odbiorcom wewnętrznym bądź zewnętrznym. Informacje których odbiorcą jest zarząd powinny być dostosowane pod względem treści i zakresu do potrzeb zarządczych.

Źródłem informacji dla odbiorców wewnętrznych i zewnętrznych prezentowane są sprawozdania finansowe.

Funkcja kontrolna

Kontrolna funkcja rachunkowości polega na ochronie mienia przed przywłaszczeniem i zniszczeniem oraz kontrolowaniu racjonalnego wykorzystania zasobów i zapobieganiu ich marnotrawieniu.

Funkcja kontrolna posiada dwa aspekty:

• bierny - polega na ochronie mienia przed kradzieżą i zniszczeniem,
• aktywny - działania wpływające na przebieg działalności gospodarczej, w sposób który umożliwi osiąganie najefektywniejszych wyników bez niepotrzebnego marnotrawstwa.

Funkcja analityczna

Analityczna funkcja rachunkowości polega na badaniu i interpretacji informacji generowanych przez rachunkowość. Na podstawie tych informacji ocenia się sytuację ekonomiczną, majątkową i finansową podmiotu gospodarczego.

Informacje prezentowane w postaci sprawozdań w połączeniu z odpowiednią ich interpretacją pozwalają na ocenę efektywności wykorzystania zasobów, ujawnienie nieprawidłowości i podejmowanie racjonalnych decyzji.

Podstawowe zasady rachunkowości to usankcjonowane przepisami prawa oraz powszechnie akceptowane zasady i logika stojące za standardami rachunkowości. Stanowią one bazę do tworzenia w przedsiębiorstwie polityki rachunkowości.

Zasady rachunkowości to zbiór reguł oraz norm znajdujących zastosowanie w praktyce, w celu dostarczenia informacji o sytuacji majątkowej przedsiębiorstwa z perspektywy ex post. Rzetelna, jasna i pełna informacja o sytuacji majątkowej przedsiębiorstwa, decyduje o wiarygodności i pozycji danej firmy na rynku. Większość zasad rachunkowości zawartych jest w I rozdziale Ustawy o rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku.

Zasady rachunkowości to reguły (wytyczne) dotyczące prowadzenia ksiąg rachunkowych oraz sporządzania i prezentacji sprawozdań finansowych. Ich uniwersalność wynika z teorii i metodologii rachunkowości oraz pożądanych cech jakościowych sprawozdań finansowych. Zasady rachunkowości nie mają jednak charakteru normatywnego, chyba że zostały włączone do odpowiednich aktów prawnych^[1].

Więcej o zasadach rachunkowości w artykule Zasady rachunkowości.

Rachunkowość jako system jest częścią systemu informacyjnego przedsiębiorstwa. Głównym celem rachunkowości jest pomiar wyników działalności gospodarczej, które warunkują pomnażanie kapitału, dlatego rachunkowość jest uniwersalnym i elastycznym systemem informacyjno-kontrolnym odzwierciedlającym przebieg i rezultaty działalności jednostek gospodarczych^[2].

Zadaniami rachunkowości jako systemu informacyjnego są przede wszystkim^[3]:

• dostarczanie różnym szczeblom kierownictwa jednostki gospodarczej bieżących i okresowych informacji liczbowych, zarówno syntetycznych jak i analitycznych, niezbędnych do podejmowania świadomych decyzji,
• umożliwianie wykonywania funkcji kontroli wewnętrznej i zewnętrznej działalności gospodarczej jednostki i jej sytuacji majątkowej,
• tworzenie podstaw liczbowych dla bieżącej i okresowej analizy działalności jednostki gospodarującej,
• weryfikacja ex-post planów, norm i prognoz,
• bieżące uwidacznianie przejawów niegospodarności powstających w przedsiębiorstwie,
• zabezpieczanie i przechowywanie informacji zawartych w urządzeniach ewidencyjnych i sprawozdaniach, wraz z odpowiednią, pełną i wiarygodną dokumentacją.

W polskim nazewnictwie osobami odpowiedzialnymi za rachunkowość są księgowi. Nazwa ta obejmuje zarówno księgowych-buchalterów zajmujących się księgowością jako częścią rachunkowości, jak i księgowych określanych w języku angielskim jako accountants, interpretujących dane i dokonujących sprawozdań finansowych. Ze względu na swój zakres obowiązków, ściśle współpracują z działem rachunkowości takie osoby jak Dyrektor finansowy czy Kontroler finansowy.

Kreatywna rachunkowość, kreatywna księgowość (ang. creative accounting, earnings management) to eufemistyczne określenia praktyk w rachunkowości, które z całą pewnością są niezgodne z zasadami rachunkowości, natomiast mogą być zgodne z prawem. Termin ten pojawił się po wykryciu wielkich skandali finansowych w USA w 2002 r. Nazwano tak przypadki ukrywania strat i przedstawiania w pozytywnym świetle wyników przedsiębiorstwa w celu przyciągnięcia inwestorów. Z czasem kreatywną księgowością zaczęto nazywać wszelkie przypadki księgowania operacji finansowych przedsiębiorstwa sprzeczne z zasadami księgowania, czy też ze stanem faktycznym.

Powody stosowania kreatywnej rachunkowości

Powodem stosowania kreatywnej rachunkowości może być chęć:

• zmniejszenia strat,
• zwiększenia Zysku,
• zmniejszenia obciążeń podatkowych,
• manipulowania wskaźnikami, które są używane podczas analizy finansowej,
• przekonania innych podmiotów o swojej wiarygodności np. partnerów handlowych, pożyczkodawców, kredytodawców,
• ukrycia ryzyka finansowego,
• sterowania osiągnięciami menedżerów, aby możliwe było osiąganie premii za wyniki,
• unikania negatywnych skutków, które mogą wyniknąć z przeprowadzonej bezpośrednio lub pośrednio kontroli przez akcjonariuszy,
• umożliwienia uzyskania kapitału, który normalnie nie byłby dostępny dla przedsiębiorstwa,
• ukrycia nielegalnych transferów pieniędzy, zwykle w związku z korupcją, czasem też w związku z inną nielegalną działalnością.

Księgowość często jest mylona z rachunkowością, podczas gdy jest jedynie jej częścią. Podobnie wygląda sprawa z osobami zajmującymi się księgowością. Stanowiska bookkeeper jak również accountant są tłumaczone na język polski jako księgowy.

W większości firm obowiązuje podział na księgowych-buchalterów (ang. bookkeeper) i innych księgowych (ang. accountant), zajmujących wyższe miejsce w strukturach organizacyjnych, którzy dokonują interpretacji danych dostarczonych przez buchalterów i składają raporty głównemu kierownictwu. W Polsce zwierzchnikiem księgowych-buchalterów, zajmującym się rachunkowością jest tzw. główny księgowy.

Według D'Arcy Beckera, certyfikowanego księgowego i przewodniczącego Wydziału Rachunkowości i Finansów na Uniwersytecie Wisconsin, różnica pomiędzy terminami księgowość (przedmiot zainteresowania księgowych-buchalterów) i rachunkowość przedstawia się następująco:

"Księgowość (buchalteria) ma za zadanie zapewnienie danych na temat działalności organizacji. Rachunkowość natomiast jest odpowiedzialna za przetworzenie tych danych na informacje"